Często otrzymuję zapytania, o to jak opisać rzeźbę. Jak się okazuje tego typu analiza sprawia wielu maturzystom więcej problemów niż w przypadku malarstwa czy nawet bryły architektonicznej. Dlatego ten post jest poświęcony w całości opisowi rzeźby i zacznę od razu od tego co najważniejsze. Poniżej znajdziesz tabelkę z podpowiedziami na, co zwracać uwagę (możesz ją pobrać i wydrukować, klikając w zdjęcie lub przycisk pod nim). W oparciu o te wytyczne powinieneś być w stanie bez problemu opisać dzieło rzeźbiarskie z obojętnie jakiej epoki. Aby jeszcze lepiej zobrazować jej zastosowanie przygotowałam opisy trzech rzeźb bardzo różnych formalnie jako wzór. Przeczytaj uważnie wszystkie informacje a na koniec spróbuj wykonać ćwiczenie na dowolnie wybranej rzeźbie.
Oczywiście nie musisz sztywno trzymać się tego schematu ani podanej w nim kolejności opisu. Bywa, że nie wszystkie elementy da się jasno zidentyfikować w każdym dziele (zwłaszcza przy analizie rzeźb o formie abstrakcyjnej spora część kryteriów, np. związanych z realizacją tematu, odpada). Jednak jeśli będziesz próbował zastosować ich maksymalną ilość na pewno uda Ci się stworzyć opis tak precyzyjny jak tylko to możliwe. Przejdźmy zatem do praktyki.
.
3 przykłady analizy rzeźby
Posążek Gudei z Lagasz
Niewielkich rozmiarów rzeźba z czarnego diorytu pochodząca z terenów Mezopotamii, zaliczana do sztuki sumeryjskiej. Jest to cało-postaciowe reprezentacyjne przedstawienie władcy miasta-państwa Lagasz w pozie siedzącej (siedzi na tronie), z rękoma złączonymi na piersi. Bryła jest ciężka, sprawia wrażenie masywnej, mimo małych rozmiarów. Kompozycja zwarta, dośrodkowa – jest to tzw. styl bloku, w którym ramiona postaci ciasno przylegają do jej korpusu, stopy są złączone, brak jakichkolwiek prześwitów. Dodatkowo postać jest pozbawiona proporcji – przysadzista, z za dużą głową oraz wyeksponowanymi dłońmi i stopami. Układ kompozycyjny statyczny – poza pełna powagi – z tendencją do frontalności (skupienie na przodzie), mimo iż jest to rzeźba pełna stereometryczna. Twarz postaci potraktowana jest sumarycznie, bez podkreślania szczegółów, ale według wzoru przedstawiania Gudei – duże oczy, wąskie usta. Występują nieliczne dekoracje w formie prostych geometrycznych wzorów na koronie i szacie władcy oraz inskrypcja na przedniej stronie szaty i tylnej części tronu. Jest to sposób ujęcia typowy dla sztuki sumeryjskiej i przedstawienia tej postaci w rzeźbie.
.
Jean-Baptiste Carpeaux „Taniec”
Powstały w 1869 roku „Taniec” autorstwa Jean-Baptiste’a Carpeaux to jedna z czterech kamiennych rzeźb dekorujących fasadę Opery Garniera w Paryżu. Jest to kompozycja wielopostaciowa i wieloosiowa, na którą składa się sześć figur – centralna męska, reprezentująca prawdopodobnie Bachusa z tamburynem, cztery kobiece – tancerki-bachantki (i pojawiająca się w głębi głowa piątej z nich) oraz postać Amora u stóp Bachusa. Tematem rzeźby jest alegoryczne przedstawienie tańca. Autor komponuje swoje dzieło w taki sposób, że przechodzi ono od półplastycznego reliefu do pełnoplastycznej rzeźby, usamodzielniając się tym samym od płaszczyzny ściany. Postaci są niemal naturalnych rozmiarów, przedstawione w sposób realistyczny, z zastosowaniem doskonałych proporcji na wzór rzeźb antycznych. Sposób opracowania materiału rzeźbiarskiego jest gładki, ciała figur perfekcyjnie wymodelowane. Wyraźna mimika na twarzach zdradza ich radość, rozbawienie, przyjemność czerpaną z tańca, co zostało ukazane za pomocą szerokich uśmiechów. Rzeźba jest bardzo dynamiczna za sprawą zróżnicowania kierunków i rytmu wprowadzonego przez sugerowany kolisty ruch postaci kobiecych wokół Bachusa. Carpeaux przywiązuje dużą wagę do detalu – podkreślenie szczegółów anatomicznych, misterne fryzury i oddane z pietyzmem girlandy kwiatów. Całość sprawia wrażenie lekkości, emanuje niewymuszoną swobodą, mimo bardzo rozbudowanej, pełnej rozmachu struktury kompozycji.
.
Henry Moore „Matka i dziecko”
„Matka i dziecko” z 1983 roku to dzieło brytyjskiego rzeźbiarza Henry’ego Moore’a powstałe w technice odlewu z brązu. Jest to dużych rozmiarów rzeźba pełna o przeznaczeniu parkowym i abstrakcyjnej formie, w której sylwetki ludzkie są jedynie zasugerowane za pomocą obłych, opływowych kształtów (lepiej widoczne w postaci dziecka niż matki). Kompozycja otwarta, mimo sporych partii zabudowanych występują prześwity, które dodają jej lekkości i łączą dzieło z otaczającą go przestrzenia w sposób charakterystyczny dla nurtu organicznego w rzeźbie współczesnej. Faktura bardzo gładka, układ horyzontalny, raczej statyczny, ale zastosowanie linii falistej nadaje mu nieco dynamizmu, wprowadza płynność i sprawia wrażenie delikatnego ruchu. Postaci potraktowane bardzo syntetycznie, zatracające ludzki kształt lub sprowadzone do ogólnego zarysu sylwetki. Twarze całkowicie pozbawione detali poza oczami w formie kropek. Mimo iż jest to przedstawienie abstrakcyjne, odbiegające od tradycyjnego ujęcia tematu matki i dziecka artyście udaje się oddać bliskość między postaciami, opiekuńczość matki względem dziecka, spokój. Rzeźba ukazuje ciepło i miłość rodzicielską, jej nastrój jest pogodny, tchnący pozytywnymi emocjami. Moore doskonale godzi nowoczesną formę dzieła z tradycyjnym tematem.
.
Na podstawie tych kilku przykładów możesz zauważyć, na co należy zwracać uwagę w pierwszej kolejności, gdy analizujemy rzeźbę. Moja najważniejsza rada na koniec: Opisuj jak najdokładniej formę, ale nie zapomnij o ekspresji dzieła i koniecznie wskaż jak ta pierwsza wpływa na tę drugą. Powodzenia!
Jeśli czujesz, że przydałaby Ci się profesjonalna pomoc w nauce analizowania rzeźby oraz dzieł z innych dziedzin sztuki sprawdź mój przekrojowy kurs online „Historia sztuki w pigułce”, w ramach którego w 22 lekcjach (łącznie 55 godzin zajęć) szczegółowo omawiam wszystkie przemiany historii sztuki ze zwróceniem uwagi na najlepiej ilustrujące je dzieła. Dodatkowo uczestnicy kursu otrzymują dostęp do 2 webinarów na temat chronologii historii sztuki i architektury. Aby dowiedzieć się więcej na temat kursu kliknij tutaj. Zapraszam!
.
.