Żeby dobrze zdać maturę z historii sztuki nie wystarczy opanować tytuły oraz autorów dzieł i umieć opisać ich kompozycję czy konstrukcję architektoniczną. Bardzo ważna jest również dobra znajomość Biblii i mitologii, do których artyści, zwłaszcza w wiekach starszych, sięgali nieustannie. Nie obędzie się też bez umiejętności rozpoznania „najpopularniejszych” (najczęściej przedstawianych) świętych i ich atrybutów. Każdy święty ma przypisany sobie przedmiot, związany z jego życiorysem a często symbolizujący także jego męczeństwo i sposób w jaki poniósł śmierć za wiarę. W tym wpisie znajdziesz listę atrybutów i postaci, których prawdopodobieństwo wystąpienia na maturze jest największe. Zwróć uwagę, że niektóre atrybuty są przypisane do więcej niż jednej osoby, dlatego też ułożyłam tę listę właśnie według nich a nie postaci.
Atrybuty zostały również podzielone na te, które są wspólne dla pewnych grup postaci (pomogą Ci np. rozpoznać męczennika, biskupa czy fundatora kościoła) i indywidualne, czyli przypisywane konkretnym świętym (najważniejsze z nich zostały wytłuszczone). Bardzo istotne są również symbole czterech ewangelistów, które występują prawdopodobnie najczęściej, chociaż tutaj utrudnienie jest takie, że w zależności od przekazu symbole mogą być różnie przypisywane.
Symbole czterech ewangelistów
Jan – orzeł
Marek – lew
Mateusz – człowiek ze skrzydłami lub anioł
Łukasz – byk lub wół
Atrybuty wspólne
czaszka – asceci, pokutnicy
kielich – księża
księga – święci ogólnie
lilie – dziewice
makieta kościoła – fundatorzy lub założyciele kościołów
mitra/infuła – biskupi
palma – męczennice i męczennicy
pastorał – biskupi i opaci klasztorów
pióro do pisania – Ewangeliści, Ojcowie Kościoła i doktorzy Kościoła
skrzydła – aniołowie (sześcioskrzydli aniołowie to serfiny stojące najwyżej w hierarchii aniołów)
tiara – papieże
zwój – prorocy Starego Testamentu
Atrybuty indywidualne
baranek – Jan Chrzciciel [też: krzyż, głowa na tacy], Agnieszka Rzymianka
chusta – Weronika
czaszka – Maria Magdalena [też: naczynie z perfumami, świeca, długie włosy], Maria Egipcjanka, Franciszek z Asyżu
Dzieciątko Jezus – Józef z Nazaretu [też: narzędzia stolarskie]
ekierka/kątownik – Tomasz Apostoł
fontanna – Maria z Nazaretu (najczęściej, gdy jest przedstawiana przed narodzinami Chrystusa, np. w scenie Zwiastowania) [też: jednorożec, lilia, róża]
głowa na tacy – Jan Chrzciciel
ścięta głowa (Goliata) – Dawid [też: proca lub miecz]
gołębica (biała) – Duch Święty, Grzegorz Wielki, Tomasz z Akwinu
grób – Łazarz
instrument muzyczny – Cecylia
jednorożec – Maria z Nazaretu
karykaturalne, zniekształcone twarze – oprawcy Chrystusa
kamień, kamienie – Szczepan
klucz(e) – Piotr Apostoł [też: kogut, odwrócony krzyż, księga, łódź, sieci, zwój, pastorał]
koło – Katarzyna Aleksandryjska
koń – Jerzy [też: smok, włócznia i zbroja], Paweł Apostoł, Wacław
korona cierniowa – Katarzyna ze Sieny
krzyż łaciński – Jan Chrzciciel
krzyż łaciński odwrócony – Piotr Apostoł
kwiaty – Dorota, Elżbieta Węgierska
lew – Hieronim, Marek Ewangelista
łódź – Piotr Apostoł
mała Maryja – Anna, Joachim
miecz – Jerzy, Barbara z Nikomedii, Katarzyna Aleksandryjska, Mateusz Ewangelista, Michał Archanioł [też: waga], Paweł Apostoł
mitra/infuła – Ambroży z Mediolanu
monstrancja – Klara z Asyżu, Tomasz z Akwinu
naczynie z perfumami/ olejkami – Maria Magdalena
narzędzia stolarskie – Józef z Nazaretu
obraz/ikona – Łukasz Ewangelista
ptaki – Franciszek z Asyżu [też: stygmaty]
rogi – Mojżesz [też: tablice z przykazaniami lub księga]
ruszt – Wincenty z Saragossy
sakiewka – Mateusz Ewangelista
smok/diabeł – Jerzy, Michał
strzały – Sebastian
stygmaty – Franciszek z Asyżu, Katarzyna ze Sieny, Łucja z Narni
sztaluga – Łukasz Ewangelista
świeca – Maria Magdalena, Łucja z Syrakuz
tiara – Klemens Rzymski, Sylwester I
waga – Michał Archanioł
wieża – Barbara
długie włosy – Maria Magdalena
włócznia – Jerzy, Maurycy, Michał Archanioł
zbroja – Jerzy, Joanna d’Arc
żółta szata – Judasz
Oczywiście świętych i atrybutów jest dużo więcej, ale te wymienione powyżej stanowią niezbędną podstawę i występują w dziełach wielkich mistrzów z największą częstotliwością. Ich znajomość znacznie ułatwia rozpoznanie tematu dzieła i określenie występujących w nim postaci, co miewa kluczowe znaczenie dla interpretacji.
W przypadku, gdy jeden atrybut jest przypisywany wielu świętym najlepiej przyjrzeć się uważnie przedstawieniu i sprawdzić, czy dana postać nie ma innych atrybutów, które by ją dookreślały, np. rycerz z włócznią walczący ze smokiem to św. Jerzy, natomiast postać z włócznią i wagą to Michał Archanioł.
.
.
.
