W nowym poście proponuję Wam kolejną porcję informacji dotyczących budowy dzieła sztuki. Wcześniej zajęliśmy się omówieniem rodzajów kompozycji, teraz czas na perspektywę, która jest nie mniej istotna przy analizie maturalnej, i którą najlepiej zidentyfikować zaraz po opisie kompozycji. Wówczas egzaminator, od początku obcowania z Waszą analizą, widzi, że ma do czynienia z osobą dobrze orientującą się w konstrukcji obrazu.
Zacznijmy od definicji perspektywy, którą również należy przyswoić:
perspektywa to umiejętność ukazywania trójwymiarowych przedmiotów na płaszczyźnie, zgodnie z prawami widzenia
Wyróżniamy następujące rodzaje perspektywy:
Pasja, kościół św. Jakuba w Toruniu, ok. 1480-90 (fragment) – perspektywa kulisowa
.
geometryczna (zbieżna lub centralna) – oparta na zasadzie pozornego zmniejszania się przedmiotów w miarę ich oddalania się od oka oraz pozornej zbieżności ku horyzontowi wszelkich linii biegnących w głąb oka tzn. obserwacja powstałego na płaszczyźnie obrazu wywołuje iluzję postrzegania takich samych stosunków przestrzennych jak podczas obserwacji rzeczywistej przestrzeni;
.
Pieter Bruegel Starszy, Walka postu z karnawałem, 1559 – perspektywa geometryczna, z lotu ptaka
.
W zależności od położenia oka względem płaszczyzny obrazu wyróżniamy następujące odmiany perspektywy:
- z lotu ptaka – wysoko w stosunku do obrazu
- żabia – bardzo nisko
- boczna
- ukośna
Edward Hopper, Przedział C, wagon 293, 1938 – perspektywa geometryczna, ukośna
.
powietrzna (barwna) – uwzględniająca zjawisko, że z dużej odległości przedmioty nie tylko maleją, ale zmieniają także kolor; warstwa atmosfery dzielącej dalekie przedmioty od oka sprowadza ich kolor do szaroniebieskiej tonacji; zmiany w kolorze występują przeważnie w odniesieniu do barw ciemnych i zimnych, kolory jasne i ciepłe zachowują większą widoczność w oddaleniu;
.
Jacob van Ruisdael, Młyn w Wijk bis Duurstede, 1665/69 – perspektywa powietrzna
.
odwrócona – rodzaj perspektywy stosowany w średniowieczu, polegający na tym, iż wielkość postaci uzależniona jest od ich znaczenia zgodnie z obowiązującym ówcześnie światopoglądem; np. fundator na planie pierwszym jest mniejszy od świętego na planie dalszym;
.
Epitafium Wierzbięty z Branic, 1425 – perspektywa odwrócona
w kompozycji obrazowej możemy wyróżnić dwa rodzaje linii horyzontu:
Linia horyzontu:
- horyzont podwyższony
- horyzont obniżony
Jean-François Millet, Kobiety zbierające kłosy, 1857 – horyzont podwyższony
Arnold Böcklin, Wyspa umarłych, 1880 – horyzont obniżony
