Na początkowym etapie nauki historii sztuki skrupulatne przyswojenie kanonu dzieł i umiejętność powiązania ich z konkretnymi epokami oraz kierunkami artystycznymi są kluczowe. Jednak raczej nie wystarczą, aby uzyskać jak najlepszy, czyli zbliżający się do 90% lub 100%, wynik na egzaminie maturalnym, a to ze względu na obecność w arkuszu wysoko punktowanego wypracowania, które dla wielu maturzystów stanowi spore wyzwanie.

Oczywiście, tak jak w innych zadaniach maturalnych, znajomość artystów i ich twórczości jest podstawą, inaczej nie będziemy w stanie znaleźć odpowiednich przykładów na uzasadnienie naszych tez. To na właściwym doborze i opisie dzieł sztuki opiera się centralna część wypracowania, czyli rozwinięcie, w którym maturzysta ma za zadanie udowodnić, że a) zrozumiał temat, b) potrafi przedstawić i zilustrować dane zagadnienie w sposób jasny i celny. Niemniej, nawet najlepiej dobrane przykłady mogą okazać się niewystarczające, jeśli nie będziemy umieli dobrze uzasadnić naszego wyboru, np. gdy zamiast konkretów zalejemy egzaminatora morzem nieistotnych w danym kontekście faktów. Podobnie łatwo utracić cenne punkty, zaniedbując wstęp i zakończenie. Dlatego w tym poście postanowiłam udzielić Wam kilku rad odnośnie wypracowania z historii sztuki.

.

Wybieraj temat rozważnie i zrób „szkic”

Na każdym egzaminie istnieje możliwość wyboru spośród dwóch tematów. I całe szczęście, bo co by było gdybyśmy trafili na jeden i to taki, który całkowicie nam nie odpowiada? Problem w tym, że niektórzy maturzyście, zestresowani upływającym czasem, pospiesznie czytają oba tematy i zbyt pochopnie wybierają ten, który na pierwszy rzut oka wdaje im się łatwiejszy, a niekoniecznie taki jest w praktyce.

Jak pewnie zauważyliście, przeglądając arkusze z zeszłych lat, zwykle pojawiają się trzy rodzaje tematów, nazwijmy je roboczo:

1) opisowy – temat ogólny, często dotykający kwestii nie tylko artystycznych, w którym trzeba nieco szerzej opisać epokę/ zjawisko, czyli coś w rodzaju „warunki rozwoju sztuki i ich efekty”, np. rozwój portretu w malarstwie niderlandzkim etc.;

2) ikonograficzny – to temat, w którym należy przedstawić na kilku przykładach trwanie i różne interpretacje danego przedstawienia lub typu ikonograficznego w historii sztuki, np. Trzy Gracje lub motyw tańca

3) porównawczy – temat wymagający zestawienia dwóch elementów, np. podobieństwa i różnice w malarstwie holenderskim i flamandzkim XVII wieku

Bywa, że maturzyści dobrze czują się w jednym rodzaju wypracowań i są przekonani, że nie poradzą sobie z innymi, dlatego na egzaminie automatycznie wybierają ten „łatwy” i zaczynają pisać zanim jeszcze zastanowią się nad rozwinięciem. I tu nagle, po błyskawicznie napisanym wstępie, następuje blokada spowodowana brakiem wystarczająco dobrych przykładów. Dlatego zanim zaczniesz pisać radzę zastanowić się nad argumentami i ewentualnymi przykładami dzieł DO OBU TEMATÓW (najlepiej wynotować je, choćby skrótowo, w brudnopisie), a dopiero potem zdecydować, w którym czujesz się swobodniej, i czy aby przypadkiem nie jest to ten „trudniejszy”.

.

.

Wstęp jest ważny

Wstęp to nie tylko ta obowiązkowa „gadanina” poprzedzająca właściwą treść. To element wypracowania, w którym wprowadzasz czytającego w krąg dzieł, jakie zamierzasz mu przedstawić. Wyobraź sobie, że egzaminator nie zna dobrze historii sztuki, pisz prosto i jasno. Jeśli Twoim tematem jest motyw Piety (a zatem temat z zakresu ikonografii) nie zapomnij wyjaśnić, jakie postaci się na nią składają, w jakim tekście kultury ma ona swoje źródło etc. Następnie koniecznie napisz o tym, że w zależności od epoki artyści bardzo różnie interpretowali ten temat, dopiero potem przejdź do rozwinięcia. Jeśli natomiast wybrałeś temat w rodzaju „Florencja kolebką renesansu” najpierw w paru zdaniach opisz sytuację ekonomiczną miasta i regionu oraz inne czynniki, które wpłynęły na rozwój nowego stylu właśnie w tym miejscu.

.

Rozwinięcie – postaw na wyraziste dzieła i konkrety

Trzymajmy się przykładu z motywem Piety, jako wzoru wypracowania przekrojowego. Zwykle należy podać trzy przykłady dzieł, aby zilustrować rozwój motywu w sztuce. Postaraj się, aby były one jak najbardziej zróżnicowane, a najlepiej odległe czasowo. Wybierz Pietę ze średniowiecza i renesansu, zastanów się też czy ktoś podjął ten motyw w sztuce XIX lub XX-wiecznej. Pamiętaj o różnych dziedzinach sztuki i technikach. Jeśli postąpisz według tego systemu znajdziesz prawdopodobnie dzieła tak różne stylowo i pod względem ekspresji, że opisanie ich cech dystynktywnych przyjdzie Ci z łatwością. Pamiętaj jednak, by zwracać również uwagę na podobieństwa i/ lub nawiązania do poprzedników, jeśli jakieś są.

Po drugie, przy opisie bądź zawsze konkretny i myśl o temacie. Jeśli pytanie dotyczy tematyki dzieła pamiętaj, że forma pełni rolę drugorzędną (choć może być istotna!), gdy natomiast pytanie jest o formę właśnie, skup się na niej, a nie na dywagacjach na temat treści przedstawienia. Przykładowo: jeśli wybrałeś Pietę z Lubiąża jako pierwszy przykład, a Pietę Michała Anioła zamierzasz opisywać jako drugą, myśl od razu o obydwu i opisuj je niejako jedna w kontekście drugiej. Skup się zatem na dramatyzmie i weryzmie pierwszej z nich (jak wyraża się w niej mentalność epoki, jaką rolę pełni tu forma etc.), a następnie opisz piękno i subtelność drugiego dzieła. Nie pisz natomiast o anonimowości autora Piety z Lubiąża i „zuchwałym” podpisie Michała Anioła. Te fakty są bardzo ważne, jeśli Twoim tematem jest pozycja społeczna artysty na przestrzeni wieków, ale raczej nie przysporzą Ci punktów w temacie Piety. Egzaminator potraktuje je jako dygresję a Twoje wypracowanie straci na spójności.

.

Podsumowanie – zwięźle i patrząc w przyszłość

Podsumowanie jest oczywiście nie mniej ważne, jeśli nie ważniejsze, niż wstęp. W pierwszych słowach należy, więc wyciągnąć wnioski z opisanych przykładów – czy ten motyw bardzo się zmieniał, czy był popularny etc. Często będzie to brzmiało podobnie do wstępu, ale w odrobinę konkretniejszej formie. Ponadto wartym uwagi zabiegiem jest próba odniesienia się do przyszłości w ostatnim zdaniu. O ile w przypadku tematu przekrojowego jak motyw Piety jest to trudniejsze, bo mamy dużą dowolności doboru przykładów (również tych współczesnych), o tyle, gdy tematem jest np. katedra gotycka mile widziana będzie wzmianka o fascynacji gotykiem i katedrami w ogóle u artystów późniejszych (romantyków, impresjonistów). W ten sposób pokażesz egzaminatorowi, że świetnie orientujesz się nie tylko w danym okresie, ale i w całej historii sztuki.

.

Ostatnia, bardziej ogólna rada dotyczy całego wypracowania i w gruncie rzeczy jest oczywista: pisz zwięźle. Na wstęp i zakończenie proponowałabym przeznaczyć maksymalnie po pięć zdań, zwłaszcza jeśli są rozbudowane. Podobnie w rozwinięciu, 5-7 dłuższych zdań odnośnie każdego przykładu. Oczywiście, wszystko zależy od czasu jaki pozostanie Ci na wypracowanie. Im więcej czasu, tym bardziej możesz sobie pozwolić na lepsze dopracowanie poszczególnych części. Pamiętaj jednak, by unikać powtórzeń i zdań, które nie wnoszą nic nowego.

___

Mam nadzieję, że teraz już wiesz, na czym się skupić a czego unikać w trakcie pisania wypracowania. Jeśli chcesz dowiedzieć się jeszcze więcej na temat dobrego wypracowania przeczytaj ten wpis praktyczny.

Nie pozostaje mi nic innego jak życzyć Ci samych przyjemnych i inspirujących tematów na maturze!