opis budowli architektura schemat matura historia sztuki

Analiza architektury sakralnej – schemat i przykłady

Analiza architektury to jedno z największych wyzwań stojących przed osobą podchodzącą do matury z historii sztuki. Głównie dlatego, że wymaga znajomości wielu szczegółowych, a niekiedy bardzo technicznych terminów. W dodatku, samo zapamiętanie tych terminów to dopiero pierwszy krok do sukcesu, kluczowe jest ich poprawne użycie w kontekście danego dzieła architektonicznego. W tym artykule pokażę Ci jak to zrobić na przykładzie kilku budowli sakralnych z różnych epok.

Z uwagi na ilość materiału i informacji do przyswojenia postanowiłam rozdzielić analizę architektury sakralnej od architektury świeckiej (która pojawi się niedługo w oddzielnym wpisie). Dzisiaj skupiamy się więc na budownictwie o charakterze religijnym. Zanim przeczytasz przykładowe analizy i spróbujesz wykonać własne pobierz koniecznie poniższy schemat opisu architektury (aby to zrobić kliknij w tabelkę). Dzięki niemu nie zapomnisz żadnego istotnego elementu opisu.

 

HISTORIA SZTUKI MATURA VADEMECUM KOMPENDIUM REPETYTORIUM TESTYPrzypominam, że schematy opisu dzieł z innych dziedzin sztuki znajdziesz pod tymi linkami:

Analiza malarstwa – schemat i przykłady

Analiza rzeźby – schemat i przykłady

Jeszcze jedna informacja: zamieszczone tutaj opisy uwzględniają maksymalną ilość cech danej budowli zarówno, jeśli chodzi o plan, jak i bryłę, fasadę a w niektórych przypadkach także wnętrze, jednak pomijają punkty z tabelki, których nie widać bezpośrednio na załączonych materiałach lub które dotyczą wyłącznie architektury świeckiej. Na maturze rzadko zdarza się, by pojawił się cały zestaw materiałów do analizy, dlatego jeśli mamy do dyspozycji np. tylko plan i zdjęcie fasady skupiamy się na cechach, które da się bezpośrednio odczytać właśnie z nich.

.

Przykłady analizy architektury sakralnej

opis budowli architektura schemat matura historia sztuki

Panteon w Rzymie

Rzymski Panteon to świątynia wzniesiona ku chwale wielu bogów w I w. p.n.e. W obecnym kształcie istnieje od II w., kiedy to została odbudowana, pod patronatem cesarza Hadriana, po wielkim pożarze Rzymu. Za jej prawdopodobnego autora uznaje się Apollodorosa z Damaszku. Jest to budowla centralna na planie tolosu, poprzedzona prostokątnym przedsionkiem. Przedsionek przyjmuje formę obszernego portyku kolumnowego z kapitelami w porządku korynckim, zwieńczonego trójkątnym tympanonem i przykrytego dwuspadowym dachem. W partii belkowania znajduje się inskrypcja po łacinie. Część główna świątyni – cella – ma kształt rotundy przekrytej spłaszczoną betonową kopułą z okulusem w centrum. Kopuła od środka dekorowana kasetonami o formie kwadratów. Ściany celli są przerywane regularnie rozłożonymi niszami przeznaczonymi na ołtarze i posągi bogów, jako dekorację ścian zastosowano okładzinę marmurową. Smukłe, symetrycznie rozstawione kolumny wprowadzają harmonijne pionowe podziały wnętrza, czyniąc je zarazem bardziej monumentalnym. Całość, zarówno w środku jak i w widoku ogólnym bryły, składa się na wrażenie budowli reprezentacyjnej o wyważonych proporcjach, spójnej oraz czytelnej strukturze i nieprzesadzonej dekoracyjności.

opis budowli architektura schemat matura historia sztukiKatedra w Amiens

Pochodząca z XIII wieku katedra w Amiens stanowi typowy przykład architektury sakralnej okresu gotyku we Francji. Jest to budowla na planie krzyża łacińskiego, wzniesiona w układzie bazylikowym, ze smukłym trójnawowym korpusem poprzedzonym niewielkim narteksem, na którego obrzeżach znalazły się dwie wieże. Część nawową od prezbiterium oddziela transept również podzielony na trzy nawy. Półkolisty chór kościoła został okolony ambitem, który zamyka wieniec kaplic promienistych z centralnie umieszczoną, nieco wydłużoną kaplicą mariacką. Budowla sklepiona krzyżowo-żebrowo, poza punktem skrzyżowania nawy głównej z transeptem, gdzie występuje sklepienie gwiaździste. W konstrukcji zastosowano system łuków przyporowych mający na celu wsparcie wysokich ścian chóru oraz ścian bocznych. Ściany przeprute dużymi oknami witrażowymi zakończonymi łukiem ostrym z dekoracją maswerkową. Bryła i dwuwieżowa fasada strzeliste, o lekkich proporcjach oraz sporej ilości detali architektonicznych. W fasadzie występują trzy głęboko profilowane portale uskokowe. Każdy z nich jest dekorowany płaskorzeźbą oraz zwieńczony okazałą wimpergą. Powyżej galeria maswerków, galeria królów oraz, w części centralnej, rozeta. Dodatkowo liczne pinakle i laskowania przyczyniające się do wrażenia ażurowości i dekoracyjności fasady.

Dla pokazania różnic opis polskiej budowli sakralnej z tego samego okresu:

opis budowli architektura schemat matura historia sztuki

Kościół Mariacki w Krakowie

Kościół Mariacki w Krakowie to przykład polskiej architektury gotyckiej, która nawiązuje do sztuki zachodniej, ale wprowadza także własne rozwiązania przestrzenne, dostosowane do skali budowli i lokalnych potrzeb. Jest to konstrukcja ceglana w układzie bazylikowym, wzniesiona na planie podłużnym, w której korpus składa się z trzech naw i czterech przęseł sklepionych krzyżowo-żebrowo. W kaplicach przy nawach bocznych zauważalna jest duża różnorodność sklepień, m. in. gwiaździste, sieciowe i kryształowe. Prezbiterium znacznie wydłużone i zamknięte wielobocznie, pozbawione ambitu, przesklepione sklepieniem gwiaździstym. Kościół poprzedza narteks z dwoma strzelistymi wieżami widocznymi w fasadzie. Chełmy wież oraz kamienna kruchta są późniejsze, zostały dodane w baroku i odstają stylistycznie od pozostałych elementów architektonicznych. Bryła budowli jest smukła i dość lekka w proporcjach. Regularne rozłożenie ostrołukowych maswerkowych okien na fasadzie oraz na ścianach bocznych i w partii chóru otwiera budowlę wizualnie i harmonizuje ją. Chór wzmocniony poprzez zastosowanie systemu filarowo-skarpowego, ceglane skarpy zwieńczone dekoracyjnymi kamiennymi pinaklami. W oknach barwne witraże. Jako dekoracja wnętrze pojawiają się także barwne polichromie.

opis budowli architektura schemat matura historia sztuki

Kościół San Carlo alle Quattro Fontane w Rzymie

Wzniesiony w XVII wieku kościół San Carlo alle Quattro Fontane w Rzymie projektu Francesca Borrominiego należy do najwybitniejszych przykładów baroku w architekturze sakralnej. Budowla wzniesiona na planie centralnym o owalnej acz nieregularnej formie. Widoczne jest dążenie do unikania kątów prostych oraz wizualnego odmaterializowania płaszczyzny ścian. Dynamiczne ukształtowanie wnętrza osiągnięto poprzez wprowadzenie grubych, mocno wystających kolumn, licznych nisz oraz szerokiego gzymsu oddzielającego przestrzeń nawową od sklepienia. Sklepienie eliptyczne dekorowane kasetonami o nieregularnych kształtach, niektóre wypełnione dodatkowo rozetami. Budowla została wpisana w zabudowę miejską poprzez umieszczenie jej na rogu ulicy, co wywarło znaczny wpływ na specyficzne ukształtowanie fasady umieszczonej na dłuższej ścianie. W fasadzie dominuje linia falista, wklęsło-wypukła, wrażenie falowania i dynamizmu podkreśla masywny gierowany gzyms dzielący ją na dwie części, zwieńczony balustradą w partii centralnej oraz liczne głębokie nisze, częściowo uzupełnione posągami świętych. Na szczycie przewidziano miejsce na medalion podtrzymywany przez postaci dwóch aniołów w bardzo dynamicznych, typowych dla baroku, pozach. Dolna kondygnacja flankowana masywnymi kolumnami wspartymi na szerokim cokole. Budowla ta, zarówno w fasadzie jak i we wnętrzu skupia się na maksymalnym wykorzystaniu światła i cienia oraz ruchu w celu zwiększenia ekspresji architektury i wywołania wrażeń estetycznych oraz religijnych u odbiorcy-wiernego zgodnie z założeniami barokowej sztuki sakralnej powstającej w kręgu katolickiej Europy.

opis budowli architektura schemat matura historia sztuki

Kaplica w Ronchamp

Zaprojektowana przez czołowego przedstawiciela XX-wiecznego modernizmu Le Corbusiera kaplica w Ranchamp jest przykładem współczesnej interpretacji architektury sakralnej. Budowla o nieregularnym planie i prostej bryle o formach organicznych – unikanie kątów prostych, obłe kształty, duże płaszczyzny, całość przekryta nieregularnym łupinowym, mocno wystającym dachem. Kameralne wnętrze kaplicy pozostaje zaciemnione z powodu bardzo małych, nierównomiernie rozmieszczonych okien witrażowych – element zarazem bardzo nowoczesny i nawiązujący do tradycji francuskiej architektury sakralnej, budujący atmosferę uduchowienia i mistycyzmu. Bryła budowli jest pomyślana tak, żeby można było sprawować obrzędy liturgiczne również na zewnątrz, w kontakcie z otoczeniem, zgodnie z nurtem promującym integrowanie budowli z przestrzenią i naturą. Kaplica sprawia wrażenie niemal minimalistycznej w swoich uproszczonych, klarownych kształtach i ostentacyjnym braku dekoracji a jednocześnie doskonale współgra z otoczeniem dzięki organicznej formie ścian i dachu.

Jak czytać plany, rozpoznawać układy architektoniczne i rodzaje sklepień a także poprawnie stosować wszystkie terminy z zakresu historii sztuki dowiesz się z kursu „Historia sztuki w pigułce”.

.

.